Gerrit over ons pensioenstelstel

Het Nederlandse pensioenstelsel wordt internationaal geroemd. Maar hoe lang nog? Gerrit Vos, nooit bang voor een stevige uitspraak, gooit de steen in de vijver. Het moet veel goedkoper. En hij heeft ook wel een idee hoe.

Ondanks de beloftes van Rutte III om orde te scheppen in de pensioenchaos, is er tot nu toe nog weinig gebeurd. Ja, er is gediscussieerd door politieke partijen en experts, die het met hun vakpraat veel te ingewikkeld maken voor de gemiddelde Nederlander. Jongeren willen niet betalen voor ouderen en de ouderen willen gewoon krijgen waar ze hun leven lang voor hebben gespaard. Kom daar maar eens uit. Het individualiseren van pensioenen lijkt een oplossingsrichting, maar daarvoor worden dan weer zoveel beperkingen en controlemaatregelen geformuleerd dat je je kunt afvragen welke keuze je als individu nog hebt. En zo polderen we in Nederland maar door.

“Laten we zeggen waar het op staat: ons pensioenstelsel is te duur”

Van overheid naar trustees

Het klinkt misschien gek in tijden van Brexit, maar wat pensioen betreft zouden we een voorbeeld kunnen nemen aan het Verenigd Koninkrijk. Daar heeft men al jaren geleden trustees aangesteld. Zij controleren of pensioenfondsen niet te veel kosten maken en of hun administratie goed in elkaar steekt. Een trustee is een onafhankelijk instantie die de afspraken tussen werkgever en werknemers reguleert en controleert. De verantwoordelijkheid wordt in het Verenigd Koninkrijk dus niet grotendeels bij de overheid gelegd, maar bij het fonds zelf.

Pensioen of een Porsche

Daarnaast kunnen Britse pensioendeelnemers zelf beslissen wat er met hun pensioenpotje gebeurd. Als ze het willen gebruiken om een huis te kopen, kan dat. Als ze een nieuwe Porsche willen kopen ook. De overheid gaat er namelijk vanuit dat mensen niet helemaal gestoord zijn en zelf het beste kunnen bepalen wat goed voor ze is. Overigens blijkt dat maar een beperkt aantal mensen (en dan vooral degenen die een gering bedrag hadden opgebouwd) het hebben aangewend om naar een casino te gaan of een dure bolide te kopen. Natuurlijk leidde de vrijgave van opnames tot de nodige discussies, maar in vergelijking tot Nederland is men snel tot een besluit gekomen.

1 miljard aan pensioenkosten

Wat angstvallig buiten Nederlandse discussies wordt gehouden, zijn de kosten die pensioenfondsen maken en de maatregelen die overheden opleggen om deze fondsen te controleren. Een Britse actuaris rekende mij eens op een kladblaadje voor (niet wetenschappelijk onderlegd dus) dat een gemiddelde uitkeringsgerechtigde blij mag zijn als hij het bedrag ontvangt dat hij heeft ingelegd. Hij vertelde erbij dat mensen in de meeste gevallen niet blij waren. Niks 40 jaar aan rentes of beleggingsopbrengsten. Grote delen van stortingen gaan op aan administratiekosten en investeringsfondsen. En ik geloof niet dat het in Nederland veel beter is. Ik begreep laatst van een pensioendeskundige dat er zo’n 1 miljard aan pensioenkosten gedeclareerd worden.

Pensioen in de blockchain

Daarom lijkt het me tijd om ons af te vragen hoe we ons huidige stelsel goedkoper maken. De kosten zijn onevenredig groot en de keuzevrijheid is onevenredig laag. Geef mensen daarom de mogelijkheid om zelf zorg te dragen voor hun pensioen, bijvoorbeeld bij een verzekeraar of bank. Of vraag de fondsen om tegen lagere kosten te opereren, bijv. met blockchaintechnologie. Alle partijen, van de overheid, het UWV en de Belastingdienst tot de werkgever en de werknemer krijgen inzage in het smart contract. Iedereen kan zo precies zien wie waarvoor beloond wordt. De rol van een fonds wordt simpeler, omdat er minder mensen nodig zijn om het proces in goede banen te leiden. Ik begrijp dat het waarschijnlijk te simpel is, maar gooi toch graag deze steen in de vijver. Hoe zou u het pensioenstelsel hervormen?